Author: vardanmartirosyan

ԼԻՆԵԼ ԵՎ ՈՒՆԵՆԱԼ

Մի անգամ ուսուցիչ Քերականը գնում էր գնացքով և լսում էր խցիկի հարևանների խոսակցությունը: Բանվորներ էին հարավային Իտալիայից, որ արտասահման էին գնացել: Նրանք այնտեղ երկար էին աշխատել և հիմա հարազատներին տեսնելու համար ժամանակավորապես տուն էին դառնում:
-Ես 5 տարի առաջ եմ ուղևորություն ունեցել Իտալիա,- ասաց նրանցից մեկը:
– Իսկ ես Բելգիա եմ ուղևորություն ունեցել, ածխահանքում եմ աշխատել, և դա շա~տ դժվար էր:
Որոշ ժամանակ ուսուցիչ Քերականը լսում էր նրանց ու լռում: Բայց, եթե նրա դեմքին նայեիք, կնկատեիք, թե ինչպես է բարկանում և ինչքան նման է ջրով լիքը թեյնիկի, որն ուր որ է կեռա: Վերջապես ջուրը եռաց, կափարիչը թռավ, և խիստ նայելով ուղեկիցներին՝ ուսուցիչ Քերականը բացականչեց.
— «Ուղևորությո~ւն եմ ունեցել, ուղևորությո~ւն եմ ունեցել»: Էլի. «լինել» բայի փոխարեն «ունենալ» բայն օգտագործելը հարավցիներիդ սովորությունն է: Մի՞թե դպրոցում ձեզ չեն սովորեցրել, որ պետք է ասել. «Ես եղել եմ Իտալիայում», ոչ թե՝ «Ես ուղևորություն եմ ունեցել Իտալիա»:
Բանվորները լռեցին` հարգանքով լցված այդ սպիտակ մազերով, սև գլխարկով պատկառելի սինյորի նկատմամբ:
– «Ունենալ» բայը չի կարելի այդպիսի կապակցությամբ գործածել,- շարունակեց ուսուցիչ Քերականը,- դա կոպիտ սխալ է: Դա սխալ արտահայտություն է:
Բանվորները հոգոց հանեցին: Հետո նրանցից մեկը հազաց, կարծես համարձակություն էր հավաքում, և ասաց.
– Շատ հնարավոր է, սինյո´ր, որ դուք ճիշտ եք: Դուք, հավանաբար, շատ եք սովորել: Իսկ ես ընդամենը կրտսեր դպրոցն եմ ավարտել, բայց էն ժամանակ էլ ստիպված էի ավելի շատ ոչխար արածեցնել, քան դասագրքով զբաղվել: Շատ հնարավոր է, որ դա սխալ արտահայտություն է:
– Իհարկե, սխալ է:
– Հա-հա: Ու դա, երևի, շատ կարևոր է, չեմ վիճում: Բայց, ինձ թվում է, որ դա նաև շատ տխուր արտահայտություն է, շա՜տ: Ախր, մենք ստիպված ենք աշխատանք փնտրել օտար երկրներում… Ստիպված ենք լինում երկար ժամանակով լքել մեր ընտանիքները, երեխաներին:
Ուսուցիչ Քերականը շփոթվեց.
– Իհարկե…. Ընդհանրապես…Մի խոսքով… Սակայն, ինչ էլ որ լինի, ամեն դեպքում պետք է ասել «եղել եմ», ոչ թե ես «ուղևորություն եմ ունեցել»: Այդպես միայն գերմանացիներն են խոսում: Իսկ մենք պետք է գործածենք այլ բայ` ես եղել եմ, մենք եղել ենք, նա եղել է…
– Էհ,- հարգալից ժպտալով՝ ասաց բանվորը,- ես եղե´լ եմ: Մենք եղե´լ ենք… Գիտե՞ք, թե մենք ամենաշատը որտեղ կուզենայինք լինել: Մեր հայրենիքում: Չնայած մենք ուղևորություն ենք ունեցել Ֆրանսիայում էլ, Գերմանիայում էլ, բայց ամենից շատ կուզեինք այստեղ լինել` Իտալիայում, չհեռանալ այստեղից, աշխատանք, լավ տուն ունենալ և հանգիստ ապրել մեր տանը:
Եվ նա պարզ ու բարի աչքերով նայեց ուսուցիչ Քերականին: Ուսուցիչ Քերականը շատ էր ուզում բռունցքներով ծեծել իր գլուխը: Եվ ինքն իր հասցեին փնփնթում էր. «Տխմա´ր: Դու իսկական հիմար ես, ուրիշ ոչինչ: Սխալներ ես փնտրում… Սխալ արտահայտություննե~ր… Իսկ սխալը, և շատ ավելի լուրջ սխալը, ուրիշ տեղ է»:

1․Գրիր քո ամնասիրելի մասը պատմածքում հիմնավորիր պատասխանտ
2․

Գյուղատնտեսություն կենդանիների, բույսերի, սնկերի և սննդի համար օգտագործվող այլ կենսաբանական արտադրանքների բազմացումն ու բուծումն է։ Գյուղատնտեսությունը ամենակարևոր ոլորտներից է, որը գործնականորեն առկա է բոլոր երկրներում։ Աշխարհի գյուղատնտեսությունում զբաղված է մոտ 1 մլրդ. տնտեսապես ակտիվ բնակչություն։

Նախադասություն

А. Упражнение 1. Ответьте на вопросы.
1. Кого ты видел на улице? (друга) 2. Кого Ахмед хорошо знает? (Рашида)
3. Кого спрашивает преподаватель? (студента и студентку) 4. Кого мы видим в
классе? (Виктора, Марию, Анну) 5. Кого слушают студенты? (декана) 6. Кого она
знает? (подругу) 7. Кого студенты хорошо понимают? (преподавательа) 8. Кого
ты видел в поликлинике? (доктора и медсестру).
Упражнение 2. Слова из скобок поставьте в нужном падеже.
1. Я вижу мою (подругу). 2. Они внимательно слушают  (преподавательа).
3. Он видит … (Андрей). 4. Мы часто видим … (Мария). 5. Преподаватель
спрашивает … (Самир). 6. Ты знаешь … (Ахмед)? 7. Вчера мы видели …
(Анна и Виктор) в театре.

Գնացի ջաղաց: Ջաղացպանն ինձ ուղարկեց փայտի: Ման եկա, ման եկա, շատ փնտրեցի,
փայտ չգտա: Վերջը գտա մի քեթուկ/կոճղ/: Խփեցի, խփեցի, շատ խփեցի ոտքով ու քարով,
դուրս չեկավ տեղիցը: Ասացի.
-Ա՛յ քեթուկ, ի՞նչ քաջ ես: Ասաց.- Թե որ քաջ եմ, ինչո՞ւ է կացինն ինձ կտրում:
-Ա՛յ կացին, ի՞նչ քաջ ես. – Թե որ քաջ եմ, ինչո՞ւ է դարբինն ինձ ծեծում:
-Ա՛յ դարբին, ի՞նչ քաջ ես.- Թե որ քաջ եմ, ինչո՞ւ է երկինքն ինձ տանում:-Ա՛յ երկինք, ի՞նչ քաջ ես.- Թե որ քաջ եմ, ինչո՞ւ է ամպը երեսս ծածկում:
-Ա՛յ, ամպ, ի՞նչ քաջ ես.- Թե որ քաջ եմ, անձրևն ինչո՞ւ է մեջիցս վայր թափվում:
-Ա՛յ անձրև, ի՞նչ քաջ ես.- Թե որ քաջ եմ, ինչո՞ւ եմ գետնին թափվում:
-Ա՛յ գետին, ի՞նչ քաջ ես.- Թե որ քաջ եմ, ինչո՞ւ է ինձ վրա խոտ բուսնում:
-Ա՛յ խոտ, ի՞նչ քաջ ես.- Թե որ քաջ եմ, տավարն ինչո՞ւ է ինձ արածում:
-Ա՛յ տավար, ի՞նչ քաջ ես.- Թե որ քաջ եմ, ինչո՞ւ է գայլն ինձ ուտում:
-Ա՛յ գայլ, ի՞նչ քաջ ես.- Թե որ քաջ եմ, շունն ինչո՞ւ է փախցնում ինձ:
-Ա՛յ շուն, ի՞նչ քաջ ես.- Թե որ քաջ եմ, ինչո՞ւ է ծեծում ինձ պառավը:
-Ա՛յ պառավ, ի՞նչ քաջ ես.- Թե որ քաջ եմ, ինչո՞ւ ինձնից չի վախենում մուկը:
-Ա՛յ մուկ, ի՞նչ քաջ ես.- Թե որ քաջ եմ, ինչո՞ւ է բռնում ինձ կատուն:
-Ա՛յ կատու, ի՞նչ քաջ ես.- Այո, քաջ եմ, և այս մեծ տան պահողն եմ, մկներին մահ տվողն
եմ, սուփրի ծայրին նստողն եմ, մեր շան աչքի գրողն եմ:

Վերլուծություն
Ինձ այս պատմվածքը շատ դուր եկավ։ Այս պատմածքում տղան գնում եր բոլորին ասում եր «ի՞նչ քաջ ես» իսկ նրանք ասում էին, որ ինչ վոր մեկը նրանից ավելին է։ Նա այդպես հասավ քեթուկից մինջեվ կատվին։ Բայց անսպասելի կատուն ասու՝մ է, այո ես քաջ եմ։ Այս պատմվածքում ասվում է, որ եթե ուժեղին գովաս նա նրանից ավելիինին կհիշի որովետև նա աշխատում է որպիսի ավելինին հասնի իսկ եթե անգործ գող կատվին ասես, որ նա քաջ է կասի որ այո ես բոլորից քաջ եմ։ Հիմիկվա աշխարհը ավելի շատ նման է կատվին որովհետև բոլորը մտածում են որ նրան ինչին հասելեն ուժեղները շատ հեշտ է։

285. Տրված բայերի հրամայական ձևե՛րը կազմիր:
Օրինակ՝
գրել – գրի՛ր – գրեցե՛ք, աղալ – աղա՛ – աղացե՛ք:
2. Սիրել-Սիրի՛ր-սիրեցե՛ք, կանչել-կանչի՛ր-կանչեցե՛ք, նկարել-կկարի՛ր-նկարե՛ք, լսել-լսի՛ր-լսե՛ք, նստել-նստի՛ր-նստեցե՛ք, կանգնել-կանգնի՛ր-կանգնե՝ք, զանգել-զանգիր-զանգե՛ք, կապել-կապի՛ր-կապեցե՛ք, փրկել-փրկի՛ր-փրկե՛ք, կապկպել-կապկպի՛ր-կապկպե՛ք, կոտրատել-կոտրատի՛ր-կոտրեցե՛ք, կապոտել-կապոտի՛ր-կապոտե՛ք։
Բ. Խաղալ, սողալ, կարդալ, գնալ, մնալ, գոռալ։
286. Տրված բայերը հրամայակա՛ն դարձրու և Բ շարքի բայերի հրամայական ձևերով կազմիր նախադասություններ:
Ա. Հեռանալ-հեռացե՛ք, գոհանալ-գոհացի՛ր, վախենալ-վախեցի՛ր, կամենալ-կամեցի՛ր, հասնել-հասի՛ր, թռչել-թռչի՛ր, մեռնել-մեռի՛, կորչել-կորի՛, փախչել-փախչել։
Բ. Ուտել, գալ, տալ, լինել, տեսնել, ելնել:
Բորշտ կե՛ր թեչե դուրս չես գնա։
Շուտ արի՛ միհատ բան պատմեմ։
Իմ 1000 դրամը տու՛ր։
Ես այդ տեղ չեմ եղե՛լ ինձ մի մեղադրեք։
Ես իմ աչքերի տեսածին՛ եմ հավատում։
Ես այս սարը ամենից
287 Հրամայի՛ր և արգելի՛ր (տե՛ս օրինակը): Կետադրությանն ուշադրությո՛ւն դարձրու:
Օրինակ՝
հավաքել – հավաքեցե՛ք կամ հավաքե՛ք – մի՛ հավաքեք:
Մաքրել – մաքրեցե՛ք – մի՜ մաքրեք:
Գնալ – գնացե՛ք – մի՜ գնաք կամ մի՜ գնացեք:
Հեռանալ – հեռացե՛ք – մի՛ հեռանաք կամ մի՛ հեռացեք:
Վճարել, հաշվել, հանել, գումարել, գողանալ, բարձրանալ, խաղալ, խոսել, փորել, գիտենալ, մոտենալ:

288. Դպրոցում և տանը գործածվող հրամաններ (հրամայական նախադասություններ) գրի՛ր: Կետադրությանն ուշադրությո՛ւն դարձրու։
Ժխտական խոնարհում
289. Նախադասությունները ժխտական դարձրո՛ւ։ Ինչի՞ միջոցով արեցիր:
Օրինակ՝
Նա երեկոյան բակում էր: – Նա երեկոյան բակում չէր:
Ձկների բնակարանը ծովն է:
Հատուկ նշված տեղով անցավ փողոցը։
Առանց ջրի կյանք կա:
Ճահճուտներում փարթամ խոտ ու հսկա ծառեր կան:
Առակագիր Կռիլովը երկար ժամանակ աշխատեց Պետերբուրգի
հանրային գրադարանում:
290. Նախադասությունները ժխտական դարձրո՛ւ։ Ի՞նչ փոփոխություններ կատարեցիր:
Opptuuly
Մարդը թափահարում է դրոշակը։ – Մարդը չի թափահարում՝ դրոշակը։
Խաչմերուկում շարժումը կառավարում է լուսակիրը:
Այդ լճի ջրերը սառչում են:
Նա իր երգը հորինել է ժողովրդի համար:
Շունչը պահած մարդը կարողանում է ջրի տակ մի րոպեից ավելի
դիմանալ:
Նա հետաքրքրվում էր ամեն ինչով:
Նրա հարցերի թիվը հիմա մեծացել է:
Երկու գրքերն իրարից տարբերվում են։

Բայը ցույց է տալիս գործողություն։ Բայի ուղիղ ձևերն ունեն – ել կամ -ալ վերջավորություն (խոսել, խաղալ):
Բայն ունի երեք դեմք` (I, II, III), և երկու թիվ (եզակի, հոգնակի), որոնք արտահայտվում են բայական համապատասխան վերջավորություններով կամ օժանդակ բայի ձևերով (եմ, ես, է, ենք, եք, են, էի, էիր, էր, էինք, էիք, էին):
Բայը կարող է ցույց տալ ներկայում կատարվող, անցյալում կատարված կամ դեռ չկատարված, կատարվելիք գործողություն։ Ըստ դրա էլ բայն ունի երեք ժամանակ` ներկա (գրում եմ), անցյալ (գրել եմ, գրեցի, գրում էի) և ապառնի (գրելու եմ, գրեմ, կգրեմ, պիտի գրեմ):

Ներկա ժամանակ